Z okazji obchodów 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy Warszawy organizowanych przez Miasto Stołeczne Warszawę, DSH zaprasza na sobotnio-niedzielne spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „BUDUJEMY NOWY DOM – HISTORIE NIEZNANE”.
🔍 Jak podkreśla przewodnik, 𝐓𝐨𝐦𝐚𝐬𝐳 𝐌𝐚𝐫𝐤𝐢𝐞𝐰𝐢𝐜𝐳:
Mokotowska to dawna droga do wsi Mokotów, zabudowywana od końca XVIII wieku. Obecnie biegnie od ul. Polnej do ul. Hożej i pl. Trzech Krzyży. Ulica niebywale różnorodna, której zabudowa w ok. 70 proc. przetrwała zniszczenia wojenne. Najmniej ucierpiał odcinek między Piękną, a placem Trzech Krzyży - solidne kamienice z okresu warszawskiego boomu budowlanego lat. 80. XIX wieku i początków wieku **. Fragment Mokotowskiej i południowe Śródmieście przetrwały wojnę w stosunkowo dobrym stanie, bo podczas Powstania Warszawskiego ta część miasta znajdowała się na zapleczu frontu. Pod koniec Powstania jedne kamienice były w rękach powstańców, a inne w rękach Niemców, więc nie mogli oni użyć artylerii i lotnictwa, w obawie przed strzelaniem do swoich żołnierzy. Nie oznacza to, że ulica uniknęła powojennych wyburzeń i wstawek nowej zabudowy. Najbardziej doświadczony przez wojnę i powojenne zmiany został odcinek od ul Polnej do pl. Zbawiciela. Zwłaszcza po parzystej stronie. Podczas Powstania spaleniu uległy budynki Szkoły Mechaniczno-Technicznej Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda przy Mokotowskiej 2-4 z 1896 r. W 1949 roku dla Zarządu Głównego Związku Zawodowego Pracowników Budownictwa, Ceramiki i Pokrewnych Zawodów odbudowano tylko pawilon główny i północny w całkowicie nowej postaci. Nowe elewacje ze skromnym detalem plasują się na pograniczu modernizmu i socrealizmu. Obecnie budynek pełni funkcje biurowe. Z kolei Teatr Współczesny, po drugiej stronie ulicy, pod nr 13 zajmuje dawny budynek parafii Najświętszego Zbawiciela, tylko częściowo odbudowany. Na uwagę na tym odcinku ulicy zasługuje kamienica Pod Niedźwiedziem pod nr 8. Powstała w 1904 roku wg proj. Leona Wolskiego dla Icka Ajzensztadta. Już na początku działań wojennych w 1939 r. bomba uszkodziła budynek, ale uszczerbek został dość szybko naprawiony. Po wojnie kamienica stała się własnością państwa, skuto wtedy podczas remontu większość secesyjnych dekoracji, m.in. owego Niedźwiedzia, od którego kamienica wzięła swą nazwę. W 2007 roku polscy spadkobiercy odzyskali ją i natychmiast sprzedali fundacji Fortalicja Czemierniki. W 2009 roku wysiedlono mieszkańców w związku z fatalnym stanem budynku i planami generalnego remontu. Nowy właściciel przywrócił przedwojenny wygląd elewacji frontowej. Na rogu placu Zbawiciela i Mokotowskiej pod nr 12 znajduje się kolejna unikatowa kamienica, projektu Aleksandra Jabłońskiego-Jasieńczyka (Metodystów) z 1910 roku. Był to wówczas najwyższy dom mieszkalny w mieście: miał 8 pięter i 38 metrów, bo na taką wysokość dochodziło wtedy ciśnienie wody. Dziś mieści się tu kaplica i szkoła angielskiego Metodystów. Za sąsiadującą okazałą kamienicą pod nr 14, po wojnie, stały wypalone kamienice, które rozebrano, aby ustąpić miejsca celowo „kopniętemu” od pierzei ulicy, socrealistycznemu budynkowi, w którym dziś mieści się Wydział Pedagogiczny UW. W miejscu rozebranej przedwojennej zabudowy, na odcinku od Koszykowej do ul. Szopena, po stronie parzystej, znajduje się zabudowa powojenna. Z kolei pałacyk Zjednoczenia Cukrowników z 1886 roku pod nr 25, to relikt zabudowy dworkowej z czasów, gdy ten fragment Warszawy był jeszcze zielonym przedmieściem. Dopiero budowa dworca kolei warszawsko-wiedeńskiej przy skrzyżowaniu al. Jerozolimskich i Marszałkowskiej, spowodowała ekspansję wielkomiejskiej zabudowy na południe. Po pierwszej wojnie światowej dworek przejęło Zjednoczenie Cukrowników i dokonało jego przebudowy. W 1945 roku pałac wyremontowano dla Klubu Inteligencji Pracującej Związku Walki Młodych. Od 1971 roku mieści się tu Instytut Matematyki PAN. Z kolei Mokotowska 40 to przykład powojennego niszczenia eklektycznych kamienic. Zdobna elewacja frontowa została skuta w latach 40-tych i przywrócona dopiero podczas remontu w XXI wieku. Ciekawostką jest jednopiętrowy dom Kraszewskiego pod nr 48. Powstał w 1860 roku wg proj. Lanciego dla Leopolda Kronenberga. W latach 1861-1863 mieszkał tu pisarz Józef Ignacy Kraszewski. Od 1956 mieścił się tu słynny klub studencki Hybrydy. To tylko kilka przykładów, ilustrujących powojenne losy tej niebywale ciekawej ulicy warszawskiego południowego Śródmieścia. Podczas spaceru opowiem także o innych budynkach, zarówno historycznych jak i współczesnych (choćby budynek biurowy Metalexportu).
Ulica Mokotowska jest także cennym skansenem warszawskiej inżynierii miejskiej z początków ** wieku. W 1915 roku jezdnia Mokotowskiej została wybrukowana obrobioną kostką granitową i obudowana solidnymi szerokimi krawężnikami z czerwonego granitu skandynawskiego. W okresie międzywojennym od ul. Pięknej do placu Trzech Krzyży ulicę wybrukowano kostką z czarnego bazaltu z Janowej Doliny na Wołyniu. W latach 2007-2010 Zarząd Terenów Publicznych rozpoczął remont nawierzchni oraz chodników na odcinku pl. Trzech Krzyży – Piękna. Podczas remontu po usunięciu warstwy zużytego asfaltu odkryto doskonale zachowaną przedwojenna kostka bazaltowa. Dzięki aktywności miłośników zabytków ze Stowarzyszenia Zespół Opiekunów Kulturowego Dziedzictwa Warszawy „ZOK” i ich udanej współpracy z ówczesną dyrektorką ZTP Renatą Kaznowską, zachowaną pod powierzchnią asfaltu kostkę wykorzystano do wybrukowania podjazdów i miejsc parkingowych. Zabytkowe krawężniki zostały na swoim miejscu. Te detale stanowią o niezwykłym i jedynym w swoim rodzaju przedwojennym klimacie tej ulicy. Zespół urbanistyczny ulicy Mokotowskiej został wpisany do rejestru zabytków.
📍 𝐓𝐫𝐚𝐬𝐚 𝐬𝐩𝐚𝐜𝐞𝐫𝐮 𝐩𝐨 𝐮𝐥𝐢𝐜𝐲 𝐌𝐨𝐤𝐨𝐭𝐨𝐰𝐬𝐤𝐢𝐞𝐣
Spacer rozpocznie się przy dawnej szkole Rotwanda (Mokotowska 4), a zakończy przy pl. Trzech Krzyży.
📅 𝐏𝐫𝐨𝐠𝐫𝐚𝐦 𝐬𝐩𝐚𝐜𝐞𝐫𝐨́𝐰 HISTORIE NIEZNANE
13.07 (niedziela), g. 13:00
MARIENSZTAT Z MOSTAMI, przewodnik: Tomasz Markiewicz
20.07 (niedziela), g. 13:00
ULICA MOKOTOWSKA, przewodnik: Tomasz Markiewicz
9.08 (sobota), g. 13:00
STARE MIASTO Z MURAMI, przewodnik: Jerzy S. Majewski
17.08 (niedziela), g. 13:00
PRAGA 1945, przewodnik: Jerzy S. Majewski
14.09 (niedziela), g. 13:00
CHMIELNA I OKOLICE, przewodnik: Tomasz Markiewicz
21.09 (niedziela), g. 13:00
WSM MOKOTÓW, przewodnik: Jerzy S. Majewski
👉 Wstęp wolny! Do zobaczenia na trasie!
💡BUDUJEMY NOWY DOM
W związku z przypadającymi na 2025 rok obchodami 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy, zespół DSH przygotował program nawiązujący do tamtych doświadczeń i uwzględniający zarazem świadectwa źródłowe oraz ustalenia merytoryczne dotyczące odbudowy Warszawy, które trafiły do przestrzeni publicznej w ostatnich kilkunastu latach. Projekt ma także wprowadzić do obiegu nieznane materiały audiowizualne (w tym świadectwa z Archiwum Historii Mówionej DSH). Koordynatorem merytorycznym programu DSH „Budujemy Nowy Dom” jest Piotr Jakubowski, zastępca dyrektorki DSH. W programie m.in. wystawa plenerowa „BUDUJEMY NOWY DOM” (wrzesień–grudzień 2025), wystawa czasowa „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945-1949” (wrzesień 2025-luty 2026), premiery nowych edycji albumów „Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” i „Warszawa na nowo. Fotografie reporterskie 1945-1949”, spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „Budujemy Nowy Dom – historie nieznane”, a także cykl „Czwartki z odbudową Warszawy”, realizowany od marca do grudnia 2025.
💡Projekt DSH „BUDUJEMY NOWY DOM” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy.
Szczegółowe informacje: dsh.waw.pl, kultura.um.warszawa.pl
#budujemynowydom #80rocznicaodbudowystolicy
You may also like the following events from Dom Spotkań z Historią:
- Next Wednesday, 25th June, 06:00 pm, Trauma, tożsamość, mikrohistorie | NAUKA OBJAŚNIA ŚWIAT. SPOTKANIA Z MONOGRAFIAMI FNP in Warsaw
- Next month, 13th July, 01:00 pm, MARIENSZTAT Z MOSTAMI | spacer miejski | BUDUJEMY NOWY DOM – HISTORIE NIEZNANE in Warsaw
- This August, 9th August, 01:00 pm, STARE MIASTO Z MURAMI | spacer miejski | BUDUJEMY NOWY DOM – HISTORIE NIEZNANE in Warsaw
