Z okazji obchodów 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy Warszawy organizowanych przez Miasto Stołeczne Warszawę, DSH zaprasza na sobotnio-niedzielne spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „BUDUJEMY NOWY DOM – HISTORIE NIEZNANE”.
🔍 Jak podkreśla przewodnik, 𝐓𝐨𝐦𝐚𝐬𝐳 𝐌𝐚𝐫𝐤𝐢𝐞𝐰𝐢𝐜𝐳:
Brzmiąca z niemiecka nazwa osiedla wywodzi się dawnej jurydyki „Mariensztadt” - zespołu budynków mieszkalnych i gospodarczych wyłączonych spod władzy miasta. Maria z Kątskich Potocka założyła ją w roku 1762, a więc u schyłku panowania Augusta III Wettyna w Polsce, kiedy poza modą na nazwy francuskie, trwała również moda na niemczyznę. Przez wiek XIX ta część Powiśla była zamieszkana w większości przez niezamożną ludność i pełna kontrastów. Mariensztat to pierwsze osiedle mieszkaniowe w powojennej Warszawie, stworzone jako inwestycja państwowa, a nie spółdzielcza. Budowane równolegle z Trasą W-Z w latach 1948-1949, a następnie w latach 1950-1953 (po uroczystym otwarciu pierwszego etapu 22 lipca 1949 r.) wg projektu Zygmunta Stępińskiego z zespołem, urbanistycznie i architektonicznie nawiązuje do polskiej małomiasteczkowej zabudowy z XVII i XVIII wieku. Do jego budowy użyto częściowo cegły rozbiórkowej. Początkowo osiedle miało objąć teren przy ul. Mariensztat do ul. Dobrej, później jednak rozszerzono je także o ul. Bednarską. Dziś od północy ograniczone jest nasypem i wiaduktem Trasy W-Z, od wschodu Wisłostradą, od zachodu skarpą z bastionem dawnego pałacu Kazanowskich i z kościołem św. Anny, a od południa ulicą Bednarską. Centrum kameralnego założenia stanowi prostokątny rynek, z trzech stron otoczony dwupiętrowymi blokami stylizowanymi na skromne XVII i XVIII-wieczne kamienice. Podobny charakter ma pozostała zabudowa osiedla. Domom mieszkalnym towarzyszyła infrastruktura społeczna i usługowa, taka jak żłobki, przedszkola, szkoły, place zabaw, sklepy. Architekturę uzupełniły pełna uroku, kameralna rzeźba architektoniczna, kompozycje malarskie oraz zieleń, która do dziś jest atutem osiedla.
Choć w blokach stylizowanych na kamieniczki dominowały małe mieszkanka, to w zrujnowanej Warszawie były one i tak przedmiotem marzeń. O Mariensztacie śpiewano piosenki („Małe mieszkanko na Mariensztacie” przebój Ireny Santor), kręcono filmy. Osiedle Mariensztat często wspominano w wierszach, piosenkach, reportażach prasowych oraz w filmach propagandowych i fabularnych. Najsłynniejszy film, a w dodatku pierwszy kolorowy film polski, produkcji Wytwórni Filmów Fabularnych – to „Przygoda na Mariensztacie” w reż. Leonarda Buczkowskiego z 1954 r. Piosenka z tego filmu - „Jak przygoda to tylko w Warszawie” - z muzyką Tadeusza Sygietyńskiego i słowami Ludwika Starskiego śpiewana jest do dzisiaj.
Mariensztat był swego rodzaju poligonem przyszłej odbudowy Warszawy. Jego obecna zabudowa w niewielkim tylko stopniu przypomina przedwojenną. W czasie budowy osiedla zmieniono dawną siatkę ulic. Rozebrano wysokie kamienice znajdujące się przy wiadukcie Pancera, przy nieistniejących dziś ulicach Garbarskiej i Pustej (w tym 8 piętrową kamienicę Trachtenberga, jedną z najwyższych w przedwojennej Warszawie, nieznacznie uszkodzoną i zamieszkaną). Zlikwidowano także wszystkie pozostałości dawnej zabudowy na skarpie powyżej zachodniej pierzei rynku, odsłaniając widok na kościół św. Anny. Przy budowie Mariensztatu zaznaczyły się zwielokrotnione później tendencje - brak poszanowania dla stylów eklektycznych, prowadzący do burzenia ocalałych i w dodatku zamieszkanych kamienic, niechlujna odbudowy obiektów zabytkowych, bez odtwarzania historycznej dekoracji, wady budowlane wynikające z pośpiechu. Tu po raz pierwszy zastosowano, na wzór sowiecki, socjalistyczne współzawodnictwo pracy, którego efektem był np. budynek przy ul. Mariensztat 19, zbudowany od wylania fundamentów po dachówkę w 19 dni, tzw. Szybkościowiec (rekord, ale ściany w mieszkaniach nierówne). Przy rozbiórce kamienic, często w stanie nadającym się do odbudowy bądź odbudowywanych już prywatnymi środkami, nie liczono się z przedwojennymi właścicielami, korzystając skwapliwie z zapisów słynnego Dekretu Bieruta, obowiązującego już od października 1945 r., de facto wywłaszczającego właścicieli z własności gruntów. Wśród 53 kamieniczek powojennego Mariensztatu było tylko 5 odbudowanych, zabytkowych budynków, reszta to kreacje i stylizacje, będące już stylistycznie zapowiedzią socrealizmu. W 2009 układ urbanistyczny kolonii mieszkaniowej Mariensztat został wpisany do rejestru zabytków.
📍 𝐓𝐫𝐚𝐬𝐚 𝐬𝐩𝐚𝐜𝐞𝐫𝐮 𝐩𝐨 𝐌𝐚𝐫𝐢𝐞𝐧𝐬𝐳𝐭𝐚𝐜𝐢𝐞
Spacer rozpocznie się na Rynku Mariensztackim. W jego trakcie przewodnik Tomasz Markiewicz zaprezentuje najciekawsze obiekty w okolicy, m.in.:
budynek z zegarem z kurantami na Rynku, „Szybkościowiec” przy ul. Mariensztat 19, przedszkole przy ul. Sowiej 4, kamienicę w stylu neogotyku angielskiego przy ul. Bednarskiej 25 – jedną z nielicznych ocalałych w Warszawie, szkołę muzyczną przy ul. Bednarskiej 11 (dawny dom towarowy), „Waweliowiec” z dawną restauracją Gdańska „Pod Retmanem” przy ul. Bednarskiej 9, łazienki Teodozji Majewskiej, dawny budynek fabryki Schichta.
📅 𝐏𝐫𝐨𝐠𝐫𝐚𝐦 𝐬𝐩𝐚𝐜𝐞𝐫𝐨́𝐰 HISTORIE NIEZNANE
13.07 (niedziela), g. 13:00
MARIENSZTAT Z MOSTAMI, przewodnik: Tomasz Markiewicz
20.07 (niedziela), g. 13:00
ULICA MOKOTOWSKA, przewodnik: Tomasz Markiewicz
9.08 (sobota), g. 13:00
STARE MIASTO Z MURAMI, przewodnik: Jerzy S. Majewski
17.08 (niedziela), g. 13:00
PRAGA 1945, przewodnik: Jerzy S. Majewski
14.09 (niedziela), g. 13:00
CHMIELNA I OKOLICE, przewodnik: Tomasz Markiewicz
21.09 (niedziela), g. 13:00
WSM MOKOTÓW, przewodnik: Jerzy S. Majewski
👉 Wstęp wolny! Do zobaczenia na trasie!
💡BUDUJEMY NOWY DOM
W związku z przypadającymi na 2025 rok obchodami 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy, zespół DSH przygotował program nawiązujący do tamtych doświadczeń i uwzględniający zarazem świadectwa źródłowe oraz ustalenia merytoryczne dotyczące odbudowy Warszawy, które trafiły do przestrzeni publicznej w ostatnich kilkunastu latach. Projekt ma także wprowadzić do obiegu nieznane materiały audiowizualne (w tym świadectwa z Archiwum Historii Mówionej DSH). Koordynatorem merytorycznym programu DSH „Budujemy Nowy Dom” jest Piotr Jakubowski, zastępca dyrektorki DSH. W programie m.in. wystawa plenerowa „BUDUJEMY NOWY DOM” (wrzesień–grudzień 2025), wystawa czasowa „WARSZAWA NA NOWO. FOTOGRAFIE REPORTERSKIE 1945-1949” (wrzesień 2025-luty 2026), premiery nowych edycji albumów „Budujemy Nowy Dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” i „Warszawa na nowo. Fotografie reporterskie 1945-1949”, spacery miejskie z Jerzym S. Majewskim i Tomaszem Markiewiczem szlakiem najciekawszych, mniej znanych lokacji w stolicy związanych z odbudową miasta w cyklu „Budujemy Nowy Dom – historie nieznane”, a także cykl „Czwartki z odbudową Warszawy”, realizowany od marca do grudnia 2025.
💡Projekt DSH „BUDUJEMY NOWY DOM” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy.
Szczegółowe informacje: dsh.waw.pl, kultura.um.warszawa.pl
#budujemynowydom #80rocznicaodbudowystolicy
You may also like the following events from Dom Spotkań z Historią:
- This Sunday, 1st June, 01:00 pm, „FOTOGRAFIA JEST WSZĘDZIE” | rodzinne oprowadzanie in Warsaw
- Next Saturday, 7th June, 01:00 pm, MIĘDZYPOKOLENIOWY PIKNIK WOLNOŚCI | WYBRALIŚMY WOLNOŚĆ | 36. ROCZNICA WYBORÓW 4 CZERWCA 1989 ROKU in Warsaw
- Next month, 11th June, 06:00 pm, Bratnia przemoc, czyli niepiękne międzywojnie | NAUKA OBJAŚNIA ŚWIAT. SPOTKANIA Z MONOGRAFIAMI FNP in Warsaw
Also check out other
Entertainment events in Warsaw.
