„Literacki gąszcz” – zanurz się w świecie Edmunda Niziurskiego
Interaktywna instalacja „Literacki gąszcz” jest elementem wystawy „Nie tylko dla urwisów – światy Edmunda Niziurskiego”, która będzie prezentowana w Muzeum Zabawek i Zabawy od 10 lipca
2025 roku. Edmund Niziurski urodził się w 1925 roku w Kielcach i tutaj spędził dzieciństwo i młodość.
Mimo, że w 1952 roku wyjechał do Warszawy, Kielecczyzna na zawsze pozostała w jego sercu, myślach i literaturze. Akcja kilku powieści rozgrywa się w miasteczkach, które budzą żywe skojarzenia z miejscowościami regionu świętokrzyskiego. Równie inspirujący dla pisarza okazali się ludzie – tworząc swoich literackich bohaterów, Niziurski wracał do wspomnień z lat szkolnych i doświadczeń codzienności, które posłużyły mu do wykreowania bogatej galerii postaci literackich. W ten sposób
Edmund Niziurski stworzył bogaty i barwny świat ludzi, wykazując się przy tym niesamowitym talentem do wymyślania zabawnych i znaczących nazwisk.
Instalacja prezentuje czterech bohaterów powieści pisarza: Marka Piegusa, Wieńczysława Nieszczególnego, Gwidona Otrębusa i Matyldę Opat widzianych oczami artystki dr Joanny Biskup-
Brykczyńskiej, która nadała im unikalny i osobisty charakter. Swoją charakterystyczną kreską ożywia postacie, a kuratorka wystawy dr Barbara Kasprzyk-Dulewicz – cytuje literackie wypowiedzi ze świata bohaterów Edmudna Niziurskiego, które okazały się dla niej osobiście ważne czy zabawne.
Marek Piegus jest głównym bohaterem jednej z popularniejszych powieści Niziurskiego czyli „Niewiarygodnych Przygód Marka Piegusa”. Chłopiec miał trzynaście lat i „(...) był piegowaty w sposób urągający wszelkim rozsądnym normom”. Na dodatek Marek był wyjątkowym pechowcem – czego się nie dotknął kończyło się katastrofą. Sama jego obecność wystarczyła do rozpoczęcia serii niewiarygodnych wydarzeń. Jako ciekawostkę warto dodać, że Edmund Niziurski wzorował postać Marka
na swoim synu – Marcinie, który w przedziwny, zupełnie niezamierzony sposób, pakował się w rozmaite,
często niewiarygodne historie. Postać Marka Piegusa wzbudza ogólną sympatię czytelników być może dlatego, że każdemu z nas kiedyś przytrafił się pech ...
Kobiece bohaterki w powieściach Niziurskiego odgrywają drugorzędną, aczkolwiek istotną rolę, zwykle ukazywane są w kontekście pierwszych zauroczeń bohaterów książek. Autorka instalacji odwołała się do jednej z bohaterek powieści Matyldy Opat – nowoczesnej, wyzwolonej i przebojowej. Kiedy pojawiła się ona w szkole w Odrzywołach od razu wzbudziła podziw swoją
pewnością siebie i ... szałowymi dżinsami. Jako zapalona fotografka szybko zaczęła pracować przy tworzeniu gazetki szkolnej, zdobywając uznanie rówieśników.
W powieściach Niziurskiego świat dorosłych przenika się ze światem młodzieży. Dorośli przedstawieni w nieco karykaturalny sposób mają istotny wpływ na codzienność bohaterów – są
nauczycielami, rodzicami, a nawet złoczyńcami, którzy mimo wszystko budzą raczej sympatię niż negatywne odczucia. Wieńczysław Nieszczególny to „najbardziej przebiegły, najzręczniejszy, najniebezpieczniejszy opryszek świata podziemnego stolicy”. Człowiek o nietuzinkowych
zainteresowaniach – filozoficznych, estetycznych, historycznych i wielu innych, wbrew własnemu nazwisku. A co ważne nie okrada byle kogo i z byle czego. Stać się ofiarą Nieszczególnego to zaszczyt!
I na koniec, niezmordowany wychowawca młodzieży doktor Gwidon Otrębus. Harcmistrz, którego pomysły miały na tyle angażować młodych ludzi, aby nie mieli już czasu na awantury. W końcu harcerstwo wychowuje w duchu braterstwa, samodzielności, odpowiedzialności za siebie i otoczenie i
pewnie z tego względu wielu bohaterów powieści Edmunda Niziurskiego było harcerzami.
Marek Piegus, Matylda Opat, Wieńczysław Nieszczególny i Gwidon Otrębus są częścią niezwykłego świata stworzonego przez pisarza, którego kolejne elementy można odkryć za pomocą
licznych cytatów umieszczonych wewnątrz instalacji. Zapraszamy do zanurzenia się w „literackim gąszczu” i sięgnięcia do książek jednego z najpopularniejszych pisarzy literatury młodzieżowej. A z
jakich powieści pochodzą prezentowane cytaty? To zagadka do rozwiązania dla Was.
Kuratorka wystawy: dr Barbara Kasprzyk-Dulewicz
Opracowanie artystyczne: dr Joanna Biskup-Brykczyńska
Grafika: Katarzyna Samczyńska
Realizacja idei: Tomasz Łazarz, Bernard Tersa
