«Το φθινόπωρο της δυσαρέσκειας»: Το Miller’s Crossing (αδερφοί Coen, 1990) στον θερινό κινηματογράφο Παναθήναια με τον Αλέξανδρο Παπαγεωργίου
Κλείσε το εισιτήριό σου:
https://www.more.com/gr-el/tickets/cinema/summer/millers-crossing/
Ένα μαύρο καπέλο στο δάσος. Πέφτει πάνω στα ξερά κλαδιά και τα καφετιά φύλλα. Τριγύρω το φθινοπωρινό τοπίο, ένα μικρό ξέφωτο μέσα στο δάσος μιας ανώνυμης αμερικανικής πόλης της Μεγάλης Ύφεσης, όπου η τοπική μαφία εκτελεί τους αντιπάλους της. Ένας αέρας φυσά και παίρνει το καπέλο, το οποίο χάνεται στο βάθος χορεύοντας με τον άνεμο, σφραγίζοντας την απουσία του ανθρώπου που κάποτε το φόραγε, σαν διαβατήρια τελετή ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο. Αυτή η μελαγχολική και απόκοσμη εικόνα, ένα πρώην ανθρώπινο αντικείμενο προικισμένο με κίνηση, σύμβολο της ζωής του άψυχου και της μη-ζωής του ζωντανού, σηματοδοτεί την έναρξη του Miller’s Crossing.
Για τους Joel και Ethan Coen αποτελεί επίσης της έναρξη μιας δεκαετίας που θα τους εδραίωνε ως τις κατεξοχήν μοναδικές φωνές του αμερικάνικου σινεμά των 90s: σαρδόνιο χιούμορ, υβριδοποίηση των κινηματογραφικών ειδών, αναζήτηση της αμερικάνικης ψυχής στο περιθώριο της κυρίαρχης αυτο-εικόνας της Αυτοκρατορίας για τον εαυτό της. Μέχρι να τελειώσει η τελευταία δεκαετία του 20ού αιώνα, οι αδερφοί Coen είχαν δημιουργήσει κι από ένα φιλμ-ρέκβιεμ για μια σειρά από σύμβολα και θεσμούς του: στο The Big Lebowski για το τέλος της αντικουλτούρας, στο Fargo για το τέλος της heartland αυθεντικότητας, στο Barton Fink για το τέλος της χολιγουντιανής φαντασίωσης.
Και στο Miller’s Crossing, επιστρέφοντας στο σημαδιακό 1929 της κρίσης και της ποτοαπαγόρευσης, οι Coen συνταιριάζουν το βίαιο τέλος της καπιταλιστικής ομαλότητας (αποκαλύπτοντας την δομική διαφθορά που διαπερνά όλες τις εξουσίες που κυβερνούν τον κόσμο) με το μελαγχολικό τέλος του ανθρώπινου δεσμού μπροστά στο νόμο του κέρδους (που στην ταινία παίρνει τη μορφή της πραγμοποίησης και εμπορευματοποίησης της φιλίας και της αφοσίωσης). Είναι αυτή η συνύπαρξη βίας και μελαγχολίας που κάνει το Miller’s Crossing να μοιάζει τόσο ονειρικά και αιθέρια απειλητικό, και η εικόνα του φθινοπωρινού δάσους που κυριαρχεί στην ταινία -εικόνα θανάτου, σήψης αλλά και μετάβασης, μεταμόρφωσης- αποκαλύπτει έναν κινηματογραφικό τόπο όπου η εξουσία και η ζωή γίνονται ασταθείς, ευάλωτες και εύθραυστες.
Κατά τον γνώριμο μεταμοντέρνο τρόπο τους να μπασταρδεύουν επιρροές και αναφορές εφιστώντας την προσοχή στο ίδιο το γεγονός του κολάζ τους, οι Coen του Miller’s Crossing συνοψίζουν και ξαναγράφουν την ιστορία του γκανγκστερικού και του νουάρ κινηματογράφου - ακόμα κι η εικόνα του καπέλου στο δάσος ως σύμβολο αμφισημίας αποτελεί νεύμα προς το Le Doulos του Jean-Pierre Melville από το 1962. Πέρα όμως από το αυτοαναφορικό και αναστοχαστικό παιχνίδι των easter eggs, το Miller’s Crossing οφείλει την βαθύτερη κινηματογραφική φιλοσοφία του στο λογοτεχνικό έργο του Dashiell Hammett, και ειδικότερα τα κλασικά νουάρ μυθιστορήματά του The Glass Key και Red Harvest, τα οποία, γραμμένα στην εποχή που διαδραματίζεται η ταινία, εκπροσωπούν με τον τελειότερο τρόπο την δυνατότητα του νουάρ να αποτελέσει εργαλείο κοινωνικής κριτικής του γκανγκστερικού καπιταλισμού.
Τόσο στον κόσμο του Hammett όσο και σε αυτόν του Miller’s Crossing η δομική οικονομικο-πολιτική διαφθορά αλληλεπιδρά εμμενώς με την κοινωνική αλλοτρίωση και την εμπορευματοποίηση των ανθρώπινων σχέσεων. Μέσα σ’ έναν τέτοιο κόσμο, οι καταρρεύσεις και τα κραχ της παγκόσμιας αγοράς βρίσκουν το αντίστοιχό τους στην διάλυση των ανθρώπινων δεσμών, στο τέλος του έρωτα και της φιλίας, στην μοναξιά και τον θάνατο. Αυτή η διαλεκτική της μεγάλης και της μικρής κλίμακας ενσαρκώνεται στην ίδια την ανώνυμη πόλη του Miller’s Crossing ως ζοφερό οικοσύστημα όπου ο νόμος εξυπηρετεί τους ισχυρούς, οικονομία και έγκλημα έχουν γίνει ένα, κάθε τομέας της κοινωνίας είναι ιδιωτικοποιημένος και εμπορευματοποιημένος, και η μόνη ηθική αρχή που έχει απομείνει όρθια είναι ο κυνισμός της επιβίωσης με κάθε κόστος. Ένα κλειστό σύστημα, χωρίς κανόνες πέρα από τη δύναμη και την επιβολή, που καθιστά τη ζωή γυμνή και ευάλωτη - σαν ένα καπέλο μόνο του στο φθινοπωρινό δάσος.
H ταινία των αδερφών Coen θα προβληθεί στον θερινό κινηματογράφο Παναθήναια (Μαυρομιχάλη 165) την Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου στις 21.00. Μετά την προβολή (την τελευταία για φέτος) θα ακολουθήσει συζήτηση με τον κριτικό Αλέξανδρο Παπαγεωργίου, μέχρι όσο πάει.
|
