STANISŁAW BAJ
"BRZEG"
Wystawa Laureata Nagrody imienia Jana Cybisa za rok 2024
Galeria Domu Artysty Plastyka OW ZPAP w Warszawie
4-31 października 2025 roku
Na wystawie zobaczymy zarówno najnowsze nieprezentowane dotąd prace z 2025 roku, jak i retrospektywny przegląd wcześniejszych prac i rysunków artysty.
Wystawa czynna jest codziennie w godzinach 10:00-18:00 z wyjątkiem poniedziałków. Wstęp na wystawę jest bezpłatny.
Stanisław Baj od zawsze fascynował mnie swoją niezmienną wiernością jednemu motywowi – rzece Bug. Uczynił z niej nie tyle temat, ile życiowy los. Jego obrazy układają się w jeden wielki poliptyk, monumentalną opowieść o wodzie, świetle i przemijaniu. To rzadkość w sztuce – artyści zazwyczaj zmieniają swoje wizje, modyfikują narracje, poszukują nowych światów. Baj natomiast pozostał wierny jednemu pejzażowi, a zarazem odkrywa w nim wciąż nowe przestrzenie sensu i piękna.
Nawet portrety jego matki i mieszkańców rodzinnej wsi nad Bugiem wydają się aneksem do opowieści o rzece. Portrety wody i portrety twarzy splatają się w jedną narrację. To tak, jakby artysta, portretując ludzi, nadal portretował rzekę – tę, która żyje w nich, a oni w niej. Każde jego płótno jest osobne, samodzielne, a jednak zarazem wpisane w większą całość niczym zwrotka długiej pieśni lub kolejny odcinek niekończącego się serialu. W tej konsekwencji pobrzmiewa absolutna miłość do rzeki – uczucie, które przekracza granice tematu i staje się rodzajem duchowego wyznania. Talent, kunszt i wyobraźnia Stanisława Baja pozwoliły mu uczynić z jednego pejzażu niekończącą się historię.
- Bożenna Leszczyńska - Prezes Zarządu OW ZPAP, Przewodnicząca Kapituły Nagrody im. J. Cybisa, Kuratorka wystawy
Nota biograficzna
Stanisław Baj urodził się 2 czerwca 1953 roku na Podlasiu w Dołhobrodach, wsi położonej nad Bugiem na granicy z Białorusią. Tutaj spędził dzieciństwo, chodził do szkoły podstawowej. Zawsze lubił rysować. Ukończył Państwowe Liceum Sztuk Plastycznych w Zamościu, a później zdał na studia w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Początkowo myślał o rzetelnym fachu konserwatora sztuki, ale marzył o rzeźbie. Tak wspomina swoją drogę na egzamin wstępny: „w pociągu do Warszawy już przed Otwockiem wiedziałem, że to będzie jednak sztuka czysta”. I ostatecznie wybrał malarstwo. Trafił do profesorów: Michała Byliny i Jacka Sienickiego. Dyplom z wyróżnieniem obronił w pracowni prof. Ludwika Maciąga. Dodatkowo wykonał aneks z grafiki u prof. Haliny Chrostowskiej.
W 1982 roku został asystentem prof. Maciąga - swego wieloletniego mentora i przyjaciela. Najwyższym dowodem zaufania mistrza do ucznia było to, że prof. Maciąg zaprosił Baja do sportretowania siebie na łożu śmierci. Obecnie Baj jako profesor zwyczajny prowadzi pracownię dyplomującą na Wydziale Malarstwa. W latach 2006-2013 sprawował funkcję prorektora do spraw studenckich.
Życie i pracę artystyczną dzieli między Warszawę i Dołhobrody. W rodzinnym gospodarstwie stworzył nowoczesną pracownię z drewna i szkła, która na zewnątrz zachowuje formę dawnej stodoły. Baj z pasją portretował swoich najbliższych z rodzinnych Dołhobrodów, za ich życia, a niektórych nawet jeszcze – jak sam mówi – „po”. Towarzyszył swojej matce w ostatnich latach, godzinach życia. To uwiecznianie dotkliwej utraty zaprowadziło go nad rzekę, wodę - symbol przemijania; życia i śmierci. Znalazł takie miejsce, w którym zobaczył najwięcej: najdłuższy brzeg, najwięcej światła i najgłębszą toń.
Od 25 lat prawie codziennie Baj staje na brzegu Bugu, w tym jednym, wybranym miejscu i maluje rzekę. Namalował już setki jej wizerunków: od niemal realistycznych, wielobarwnych pejzaży, przez monochromatyczne, złowrogie, aż do kontemplacyjnych pozornych abstrakcji, gdzie tylko jedna, idealna pozioma kreska, wykonana „mokrym w mokrym”, jest ostatnim śladem konkretu. Jest mistrzowskim podpisem artysty.
Potem w pracowni przy muzyce ulubionego Arvo Pärta weryfikuje efekty pracy w plenerze, podpisuje.
Dorobek artystyczny
Dorobek artystyczny Stanisława Baja to ponad 100 wystaw indywidualnych i drugie tyle zbiorowych. W Polsce i za granicą. Chętnie przyjmuje zaproszenia nawet do małych galerii i ośrodków kultury. Mówi, że „tam spotyka myśli, które nigdy nie dojechały do Stolicy”.
Laureat nagród i odznaczeń. Jego obrazy ozdabiają okładki wszystkich powieści Wiesława Myśliwskiego - wybitnego pisarza - prywatnie przyjaciela Baja. Prawdziwa więź połączyła tego, który mówi: „Ufam językowi. Wszystko jest w języku. To język ustanawia świat” z tym, który deklaruje: „Słowa, nawet ciekawe, celne, prawdziwe, są stratą dla mojego malarstwa i dla mnie; wydają się bezużyteczne. Staram się czerpać z milczenia.”
Zapracowany, skupiony, zachłanny. Dokładnie planuje czas. Mówi: „Muszę wykorzystać każdą chwilę. Rozumiesz?”
Nagrody i odznaczenia
2025 – Nagroda Prezydenta Lublina – Medal Unii Lubelskiej za „szczególne zasługi dla Lublina na polu międzynarodowym”
2025 – Medal Polskiej Niezapominajki za „działalność artystyczną mającą wpływ na prośrodowiskowe postawy ludzi, dokumentowanie zmieniających się nadbużańskich krajobrazów oraz wyjątkową przyrodniczą wrażliwość”
2024 – Nagroda imienia Jana Cybisa (OW ZPAP)
2023 – Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
2021 – Nagroda w dziedzinie sztuk wizualnych ZAiKS
2020 – Nagroda im. Kazimierza Ostrowskiego za rok 2019 (OG ZPAP)
2018 – „Angelus Lubelski” – nagroda środowisk twórczych Lublina za całokształt twórczości
2017 – Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
2016 – Honorowy Obywatel Białej Podlaskiej
2013 – Medal Komisji Edukacji Narodowej
2010 – Honorowy Obywatel Gminy Hanna
2000 – Medal „Benemerenti” przyznany przez Jana Pawła II
O Nagrodzie imienia Jana Cybisa
Nagroda imienia Jana Cybisa to najstarsze i najbardziej prestiżowe wyróżnienie w dziedzinie sztuk plastycznych w Polsce. Otrzymać ją może wyłącznie artysta żyjący, którego twórczość cechuje oryginalność i indywidualizm artystyczny. Nagroda ustanowiona została w 1973 roku przez Okręg Warszawski Związku Polskich Artystów Plastyków w celu uczczenia pamięci Jana Cybisa, którego twórczość artystyczna i działalność pedagogiczna wywarły duży wpływ na kształtowanie się polskiego środowiska artystycznego w powojennej Polsce. Jan Cybis był również głównym inicjatorem reaktywowania OW ZPAP po II Wojnie Światowej.
Obecnie nazwiska laureatów Nagrody im. Jana Cybisa to panteon polskiej sztuki współczesnej, obrazujący przekrój najważniejszych tendencji i wpływów w polskim malarstwie w ostatnim 50-leciu. Są wśród nich: Jerzy Nowosielski, Stefan Gierowski, Jan Tarasin, Stanisław Fijałkowski, Erna Rosenstein, Leon Tarasewicz, Teresa Pągowska, Jerzy Kałucki, Wojciech Fangor, Koji Kamoji, Magdalena Moskwa, Janusz Lewandowski, Andrzej Podkański i Grzegorz Pabel.
O organizatorze
Związek Polskich Artystów Plastyków jest największym w Polsce stowarzyszeniem artystów plastyków, istniejącym od 1911 roku. Będący jego częścią Okręg Warszawski zrzesza ponad 1500 artystów sztuk wizualnych. Siedziba OW ZPAP przy ulicy Mazowieckiej 11A w Warszawie jest od wielu lat miejscem spotkań środowisk artystycznych i wydarzeń kulturalnych oraz edukacyjnych. Okręg Warszawski ZPAP jest fundatorem najstarszej w Polsce - asygnowanej od 1973 roku - nagrody imienia Jana Cybisa, przyznawanej artystom malarzom za całokształt twórczości.
Patronat honorowy: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Marta Cienkowska
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.
Patronat medialny: TVP KULTURA artinfo.pl
Partner wystawy: Fundacja Promocji Artystów WACHTA ART
Also check out other Arts events in Warsaw.
