„7½ tysiąca lat pewnego mitu. Jezioro Kraterowe, Klamaci i narodziny geomitoznawstwa” – wykład dr. Michała Żerkowskiego (UŁ)
Klamaci (ʔewksiknii maqlaqs), którzy razem z Modokami (moowat’aakkni maqlaqs) i Pajutami Yahooskin (nɨmɨ) konstytuują dziś federalnie uznane Plemiona Klamackie w południowym Oregonie (USA), pomimo złożonej historii ostatnich stuleci (vide: aktywność misjonarska i presja akulturacyjna; wojna Modoków z lat 1872–1873; utrata uznania federalnego i rezerwatu w 1954 r. oraz ich odzyskanie w 1986 r.), przechowali w swojej ustnej tradycji opowieść o powstaniu Jeziora Kraterowego (giiwas) jako rezultatu mitologicznych zmagań dwóch potężnych bytów z lokalnej tubylczej ontologii. Przekaz, który miał być spisany po raz pierwszy w XIX w., w wieku ** stał się fundacyjnym studium przypadku geomitoznawstwa, tj. interdyscyplinarnego pola badawczego zajmującego się tradycjami kultur przednaukowych, w ramach których obok ludowych wyjaśnień określonych form ukształtowania terenu, skamieniałości etc. – geomitoznawcy poszukują zmitologizowanych opisów faktycznych (najczęściej katastroficznych) zdarzeń geologicznych z przeszłości. Wersja klamackiego geomitu limnologicznego, na którą powołują się współcześni badacze, została przedstawiona w antologii z 1953 r. i jest modyfikacją wcześniejszego tekstu. Niniejszy wykład dotyczy przede wszystkim samych etnograficznych źródeł, na których ufundowana została interpretacja geomitoznawcza, wedle której początek transmisji kulturowej opowieści Klamatów datowany jest na okres ok. 7600 lat temu, kiedy to w wyniku erupcji pliniańskiej wulkanu złożonego Mount Mazama, powstało jezioro kalderowe. Przedstawienie recepcji mitu etiologicznego o giiwas oraz osadzenie jego różnych wersji w kontekście tradycyjnej tubylczej ontologii i kosmologii zostanie skontrapunktowane omówieniem podstawowych założeń geomitoznawstwa oraz ukazaniem tego ostatniego na tle zestawu podejść, które zbiorczo określane będą jako „nowy euhemeryzm”. Wykład stanowi podsumowanie badań prowadzonych przez dr. Michała Żerkowskiego (IEiAK UŁ) w latach 2023–2024 w ramach realizacji pierwszego polskiego projektu antropologicznego poświęconego kulturze klamackiej.
ZAPRASZAMY! WSTĘP WOLNY.
22.10.2025, godz. 15.30, IEiAK UŁ, ul. Lindleya 3/5, sala D (II piętro).
Michał Żerkowski – etnolog i antropolog kulturowy, adiunkt w Instytucie Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Łódzkiego; członek IUAES, PTL, PAES/PATE; prowadzi badania terenowe w Ameryce Północnej.
