• ONVOLTOOID VERLEDEN
50 jaar geleden overleed de Spaanse generaal Francisco Franco, een van de langst regerende dictators van Europa. Na een burgeroorlog en bijna vier decennia dictatuur werd Spanje na diens dood een parlementaire monarchie. Winnaars en verliezers van de burgeroorlog waren stilzwijgend overeengekomen om het traumatische verleden achter zich te laten. De zwarte bladzijde werd omgeslagen zonder dat ze collectief gelezen was.
Internationaal werd deze overgang geroemd als een volwassen consensus tussen twee daarvoor pal tegenover elkaar staande Spanjes. Binnen Spanje leidde die consensus ook tot straffeloosheid voor de misdaden die werden begaan tijdens de burgeroorlog en de dictatuur. Daarnaast ligt het aan de basis van systeemfouten waar het land nog steeds mee worstelt.
Vandaag zijn er weinig landen waar het onverwerkte verleden zo vaak en fel opspeelt in de politieke en maatschappelijke actualiteit als in Spanje. Om dat te begrijpen moet dat traumatische verleden, de in het buitenland grotendeels vergeten dictatuur, verteld worden. In Onvoltooid verleden blikt Vincent Scheltiens terug op dat overgangsproces van midden jaren 70 tot begin jaren 80, met alle mogelijke uitlopers tot vandaag.
In een tijdsgewricht waarin democratische en sociale rechten en vrijheden wereldwijd door autocratische krachten geviseerd worden, stelt zich de vraag of een transitie zoals de Spaanse zich ook in omgekeerde richting kan voltrekken: door amnestie en amnesie consensueel van democratie naar dictatuur schuiven.
• DE AUTEUR
Vincent Scheltiens Ortigosa (1962) is doctor in de geschiedenis, als postdoctoraal onderzoeker verbonden aan het Power in History-Centre for Political History van de Universiteit Antwerpen waar hij ook gastprofessor is. Hij schrijft over nationalisme en rechtsradicalisme, politieke geschiedenis van België, de geschiedenis van de linkerzijde en de hedendaagse geschiedenis van Spanje.
Hij groeide op in een gezin van Spaanse vluchtelingen en immigranten. Zijn vader was acht jaar toen hij tijdens de Spaanse Burgeroorlog samen met zijn broer en drie zussen als vluchtelingenkind naar België werd geëvacueerd. Zijn grootvader, een mijnwerker uit Noord-Spanje en socialistisch syndicalist, streed in de burgeroorlog aan de zijde van de wettelijke republikeinse regering tegen de militaire opstandelingen. Dat kostte hem vele jaren gevangenis onder de dictatuur van generaal Franco. In de jaren vijftig werd zijn vader door zijn Belgisch opvanggezin formeel geadopteerd en verwierf de familienaam Scheltiens.
Zijn grootvader langs moederszijde werd aan het einde van de burgeroorlog door franquisten geëxecuteerd en in een massagraf gedumpt toen zijn grootmoeder hoogzwanger was. Zijn moeder, afkomstig uit Galicië, kwam eind jaren vijftig naar België.
In 2017, tachtig jaar na het bombardement op het Baskische stadje Guernica, schreef Vincent Scheltiens een bijdrage in De Standaard over deze familiegeschiedenis en over de anti-franquistische sfeer waarin hij opgroeide.
Hij werd op jonge leeftijd actief in de trotskistische beweging en oefende verantwoordelijkheden en functies uit op nationaal en internationaal vlak. Rond de eeuwwisseling zette hij een punt achter dit politieke engagement. In 2016 blikte hij in het artikel 'Ernest Mandel en de moeilijke strijd tegen de vergankelijkheid' terug op het gedachtegoed van de voornaamste naoorlogse vertegenwoordiger van deze politieke stroming.
