Call for Papers do numeru 3/2026:
MARIA PAWLIKOWSKA-JASNORZEWSKA DZIŚ
W wydanym w 2016 r. pod redakcją Marty Podgórnik wyborze wierszy Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej pt. "Seans na dnie morza" współczesna poetka dumnie i zdecydowanie deklaruje swoje przywiązanie do twórczości autorki "Krystalizacji". Podkreśla siłę inspiracji płynących z egzystencjalnych puent jej wierszy, opatrywanych najczęściej formułą „poezja miłości”. Z kolei Aleksandra Banot w swojej monografii "Nie(do)czytane. Pisarki nowoczesności przełomu XIX i ** wieku" (wydanej w 2024 r.) szkicuje obraz autorki "Mrówek" jako bacznej obserwatorki współczesności w jej aspektach genderowych i posthumanistycznych. Warto przypomnieć, że Pawlikowska-Jasnorzewska stała się bohaterką literatury wspomnieniowej ("Zalotnica niebieska" pióra jej siostry, Magdaleny Samozwaniec, a także zbiór świadectw i listów przygotowany przez Mariolę Pryzwan) oraz biograficznych (opowieści m.in. Aleksandry J. Ostroch, Agnieszki Zakrzewskiej czy Anny Nasiłowskiej). Wydawnictwo Literackie opublikowało w 2025 r. kolejną biograficzną opowieść o poetce pióra Małgorzaty Czyńskiej. Wreszcie poezję Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej przypomniała ostatnio także sanah, śpiewając piosenki przygotowane z kompilacji jej wierszy.
Przypadająca na rok 2025 osiemdziesiąta rocznica śmierci Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej to nie tylko doskonała okazja, by na nowo skonfrontować się z dorobkiem pisarki, ale również by potraktować go jako impuls do refleksji nad tym, czy i jak autorka "Pocałunków" jest obecna w literaturze, krytyce, teatrze oraz praktykach lekturowych XXI wieku. Wspólnie chcemy zapytać o przejawy jej obecności lub powody nieobecności. Warto sprawdzić, czy w twórczości autorki "Niebieskich migdałów" wciąż interesuje nas opowieść o miłości, a może współczesność skierowała wzrok gdzieś indziej, poszukując w niej czegoś innego?
W przygotowywanym numerze chcemy przedstawić nowe interpretacje utworów Marii Jasnorzewskiej-Pawlikowskiej zarówno w kontekście epoki, jak i współczesnych metodologii i praktyk lekturowych. Zależy nam, aby wyeksponować to, co dotąd było pomijane lub niedoczytane w jej poezji, dramatach, zapiskach dziennikowych i epistolografii. Mając na uwadze historyczne i estetyczne uwarunkowania tej twórczości, proponujemy lekturę mniej rozpoznanych miejsc w artystycznych światach autorki "Krystalizacji". Analizowane przez grono znakomitych badaczek (m.in. Elżbietę Hurnik, Ingę Iwasiów, Beatę Morzyńską-Wrzosek, Annę Nasiłowską, a także Monikę Ładoń czy Aleksandrę Banot) i badaczy (by wspomnieć o Michale Głowińskim czy Jerzym Kwiatkowskim) imaginarium Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej nadal pozostaje interesującym tematem dla interpretacyjnych rozczytywań. Mamy nadzieję, że rocznicowy numer wydobędzie i stworzy interesujący wielogłos, ukazujący bogactwo działań artystycznych pisarki i oświetlający ją z perspektywy feministycznej, ekologicznej, posthumanistycznej, maladycznej czy komparatystycznej.
Pamiętając o wielogatunkowości dorobku Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, chcemy zwrócić uwagę także na jej twórczość sceniczną, coraz bardziej obecną w literaturoznawczym obiegu. Warto pamiętać, że starsza córka Wojciecha Kossaka w dwudziestoleciu międzywojennym była jedną z bardziej aktywnych dramatopisarek, a w rozmowie przeprowadzonej w 1926 roku przez Witolda Zechentera, wydrukowanej na łamach krakowskiej „Gazety Literackiej”, deklarowała nawet, że zamierza „się poświęcić wyłącznie scenie”. Ostatecznie stworzyła kilkanaście sztuk, z których większość doczekała się wystawienia przed II wojną światową. Niektóre przetrwały wyłącznie w opowieści, m.in. te pisane wspólnie ze Stanisławem Ignacym Witkiewiczem (Witkacym). Dramaty Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej ujawniają różnorodność tematyczną i formalną. Warto przyjrzeć się raz jeszcze podejmowanym w nich zagadnieniom, wyznacznikom genologicznym, sposobom kreowania świata przedstawionego i bohaterów, obecności tych utworów w dyskusjach społecznych i artystycznych oraz ich recepcji.
Oto niektóre z interesujących nas pól badawczych:
· ekokrytyczne, środowiskowe oraz ekofeministyczne odczytania poezji Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, a także jej dramatów i "Szkicownika poetyckiego" (interesują nas szkice i artykuły sytuujące się w obrębie i na styku animal studies, plant studies, hydrofeminizmu, posthumanizmu).
· nowomaterialistyczne spojrzenie na agencyjność materii i relację z przedmiotami w wierszach autorki "Pocałunków" (zastanawia nas, jak prace Jane Bennett, Stacy Alaimo, Karen Barad, Rosi Braidotti, Donny Haraway, mogą okazać się inspirujące w rozczytywaniu materialności tej poezji)
· feministyczne i queerowe dekonstrukcje tożsamości lirycznych bohaterek wierszy Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej oraz jej dramatów, a także zapisków osobistych i listów samej autorki (szczególnie interesujące badawczo wydają się: relacje z ciałem, tematyka pożądania i płodności, wizje macierzyństwa i ciąży)
· współczesne strategie recepcyjne poezji Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (sytuowanie jej twórczości w kontekście nowych biografii, tematyczne wydania jej poezji poświęcone okultyzmowi lub środowisku, przetworzenia poetyckich obrazów w muzyce i współczesnej literaturze)
· komparatystyczne ujęcia twórczości poetyckiej, epistolarnej i dramaturgicznej Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (opisane związki poetki z literaturą brytyjską, francuską, amerykańską, szwedzką, japońską, rosyjską nie wyczerpują możliwych pól twórczych spotkań oraz inspiracji)
Wymienione wyżej zagadnienia nie wyczerpują oczywiście wszystkich interesujących nas obszarów problemowych. Jesteśmy otwarci również na Państwa propozycje artykułów poświęconych Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej.
Na Państwa teksty – w języku polskim lub angielskim – zredagowane zgodnie z wytycznymi zamieszczonymi na stronie na stronie czasopisma, czekamy do 15 lutego 2026 roku. Po przejściu standardowej procedury recenzyjnej, artykuły planujemy opublikować w numerze 3/2026 (redakcja naukowa: dr hab. Joanna Warońska-Gęsiarz, mgr Mateusz Kucab).
Zgłoszenia przyjmujemy mailowo pod adresem:
d2llbG9nbG9zICEgcmVkYWtjamEgfCB1aiAhIGVkdSAhIHBs oraz przez link „Złóż tekst” na stronie głównej „Wielogłosu”:
https://ojs.ejournals.eu/Wieloglos/about/submissions.
Also check out other Arts events in Krakow, Literary Art events in Krakow.
